جواب:
مصلحان و دانشمندان روشنفکر اسلامی معاصر، اتحاد و همبستگی ملل و فرق اسلامی را از ضروریترین نیازهای اسلامی میدانند؛ به ویژه در اوضاع و احوال کنونی که دشمن از همة جوانب به آنها هجوم آورده و پیوسته با وسایل مختلف در پی توسعة اختلافات کهن و اختراع اختلافات نوین است.
همان طور که میدانیم وحدت و اخوات اسلامی،سخت مورد عنایت و اهتمام شارع مقدس اسلام بوده و از اهمّ مقاصد اسلام محسوب میشود و قرآن، سنت و تاریخ اسلام و سیرة پیامبر (صلی الله علیه وآله) گواه آن میباشد.
اما باید بدانیم مقصود از وحدت اسلامی چیست؟
نکتة مسلّم این است که وجود فرقههای مختلف اسلامی با برداشتهای متفاوتی که از اسلام دارند و هریک نیز اسلام واقعی را در نگرش فرقه و مذهب خود تلقّی مینمایند، واقعیتی است که به هیچ عنوان نمیتوان منکر آن شد.
حال آیا مقصود از وحدت اسلامی این است که از میان مذاهب اسلامی یکی انتخاب شود و سایر مذاهب کنار گذاشته شود؟یا مقصود این است که مشترکات همة مذاهب گرفته شود و مفترقات همةآنها کنار گذاشته شود و مذهب جدیدی اختراع شود که مانند هیچ یک از از مذاهب موجود نباشد؟یا اینکه وحدت اسلامی، به هیچ وجه ربطی به وحدت مذاهب ندارد و مقصود، اتحاد پیروان مذاهب مختلف، در عین اختلاف نظرهای مذهبی، در برابر بیگانگان است ؟
بدیهی است که منظور علمای روشنفکر اسلامی از وحدت، حصر مذاهب به یک مذهب و یا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها نیست؛ زیرا چنین اندیشهای نه معقول و نه منطقی است و نه مطلوب و عملی، بلکه منظور تشکل مسلمانان در یک صف واحد در برابر دشمنان مشترکشان میباشد.
عالمان، روشنفکران بر این باورند که مسلمانان نقاط مشترک بسیاری دارند که میتواند مبنای یک اتحاد محکم گردد؛ مسلمانان همگی خدای یگانه را میپرستند و همه به نبوت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) ایمان داشته و محبت اهل بیت را در دل دارند، کتاب قرآن و قبلة همه کعبه است. با هم جمع میکنند و مانند هم نماز میخوانند، روزه میگیرند و تشکیل خانواده میدهند و جز در اموری جزئی با هم تفاوتی ندارند. همه از یک نوع جهان بینی برخوردارند و یک فرهنگ مشترک دارند و در یک تمدن عظیم و باشکوه و سابقهدار شرکت دارند.
وحدت در جهان بینی، فرهنگ، سابقه تمدن، بینش و منش، معتقدات مذهبی، پرستشها و نیایشها، و آداب و سنن اجتماعی ... میتواند ملّت واحدی ساخته و قدرتی عظیم و با هیبت به وجود آورد که قدرتهای عظیم جهان به ناچار در برابر آنها خضوع نمایند. به ویژه اینکه در اسلام بر این تأکید شده و نص صریح قرآنی، مسلمانان را برادر هم دانسته است: «انما المؤمنون اخوه »[1] با این وجود چرا مسلمانان از این همه امکانات وسیع که از برکت اسلام نصیبشان گشته، استفاده نمیکنند؟
از نظر این گروه از عالمان اسلام، هیچ ضرورتی ایجاب نمیکند که مسلمانان به جهت اتحاد اسلامی،صلح و مصالحه و گذشتی دربارة اصول یا فروع مذهبی خود بنمایند؛ زیرا لازمه وحدت این است که مسلمانان دربارة اصول و فروع اختلافی بین خود، بحث و استدلال نکنند تا احساسات کینه توزی در میانشان شعلهور نگردد، متانت را حفظ کرده و یکدیگر را سبب و شتم ننمایند، به یکدیگر تهمت نزده و دروغ نبندند، منطق یکدیگر را مسخره نکنند و بالاخره عواطف یکدیگر را جریحهدار نساخته و از حدود منطق و استدلال خارج نشوند. سیرة عملی بزرگان اسلام و تشیع نیز همواره همین گونه بوده است. امیر المؤمنین علی (علیه السّلام) با اینکه بارها به غصب حق مسلّم خود اعتراض میکرد و با منطقی قوی سخنان خود را در این باره بیان مینمود؛[2] در عین حال هیچ گاه کاری نمیکرد که اساس وحدت مسلمانان بر هم بریزد و میفرمود: تا زمانی که روال کار مسلمانان بر منوال خود باشد و تنها برشخص من ستم رود، دست به اقدام عملی نخواهم زد. [3] یا دربارة مسائلی که به مصالح اسلام و مسلمانان مربوط میگشت، نظر میداد و به مشورت خواهی خلفا جواب مساعده داده، آنان را راهنمایی میکرد. [4] حتی در اجتماعات و نمازهای آنان شرکت میکرد. البته سیرة امامان دیگر شیعه هم همین گونه بوده است، تا جاییکه در کتب معتبر شیعه رهنمودهای بسیاری خطاب به شیعیان مبنی بر الفت با سایر فرقههای اسلامی و شرکت در اجتماعات و تشیع جنازه آنان و.... آمده است. [5] سیرة عملی عالمان بزرگ تشیع هم در طول تاریخ این گونه بوده است؛ برای نمونه میتوان به مساعدت و همکاری مرجع بزرگ عالم تشیع حضرت آیتالله العظمی بروجردی در تأسیس و استمرار حرکت دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه و اعزام نماینده از جانب ایشان، اعلام هفتهای به نام هفتةوحدت از سوی نظام جمهوری اسلامی و رهنمودهای رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (قدس شرة) و رهنمودهای مقام معظم رهبری در همین زمینه اشاره کرد.
از آنجا که تشیع بزرگترین آرزو و آرمان خود را گسترش و حاکمیت جهانی اسلام میداند، وحدت بین تمامی مذاهب و فرقههای اصیل اسلامی را نخستین گام در راه تحقق این ایدة مقدس میشمارد. [6] و در این راه تا به حال از هیچ کوششی دریغ نکرده. سپس شیعه نه تنها عامل افتراق مسلمانان نیست بلکه در طول تاریخ همیشه تلاش کرده تا اتحاد و همبستگی مسلمانان از بین نرود.
«والسّلام»
--------------------------------------------------------------------------------
[1] ـ حجرات /10.
[2] ـ مانند خطبة شقشقیه، نهج البلاغه، فیض الاسلام .
[3] ـ نهج البلاغه،خطبه 173، فیض، ص171.
[4] ـ نهج البلاغه، فیض، خطبه 134، ص415، کنزالعمال، فاضل هندی، ج 5، ص244.
[5] ـروضة کافی، ج 8 ،ص267.
[6] ـ مجموعه مقالات ـ استاد شهید مطهری، ص89 .